Máy khí dung là gì? sử dụng nhiều có bị gì không?

Khí dung là phương pháp điều trị khi bệnh nhân mắc các chứng khó thở hoặc dung nạp oxi. Ngoài ra việc điều trị các căn bệnh dung nạp oxi thường rất khó nên phải sử dụng máy khí dung để giải quyết vấn đề này . 

Khí dung là phương pháp sử dụng máy khuếch tán thuốc theo dạng sương mù, tác động vào hệ thống niêm mạc đường hô hấp trên hoặc dưới.

Máy khí dung được biết đến là một sản phẩm được sử dụng phổ biến trong chữa trị bệnh về đường hô hấp của nhi khoa. Loại máy này có chức năng xông mũi, họng cho trẻ để giúp trẻ dễ dàng hít thở và lọc vi khuẩn bên trong. Tuy nhiên, không phải bệnh lý nào ở trẻ em cũng được sử dụng loại máy này

Đây là phương pháp điều trị tại chỗ cho các bệnh lý thuộc niêm mạc đường hô hấp như viêm thanh quản, viêm mũi họng, viêm khí – phế quản, viêm mũi xoang,... Khi xông hơi, thuốc dưới dạng sương do máy tạo ra sẽ được đẩy bám dính vào lớp lông chuyển trên niêm mạc đường hô hấp. Nhờ đó, thuốc sẽ tác động trực tiếp lên những vị trí bị viêm nhiễm.

Hiện có 2 loại máy khí dung:

• Máy khí dung tai mũi họng: hạt khí dung to, đọng lại được ở niêm mạc đường hô hấp trên;
• Máy khí dung cho hệ thống hô hấp dưới: có thể phát ra các hạt thuốc dưới dạng nhỏ hơn để chúng rơi xuống đường hô hấp dưới.

Khả năng hấp thu thuốc khí dung vào máy đạt khoảng 2%. Thời gian tác động của thuốc khí dung khá ngắn, khoảng 3 – 4 tiếng. Vì vậy, tùy mức độ nặng nhẹ của bệnh, chuyên gia có thể chỉ định sử dụng khí dung 2 – 4 lần/ngày. Tùy theo bệnh đường hô hấp trên hay dưới, tùy loại bệnh cụ thể mà chuyên gia sẽ chỉ định sử dụng loại thuốc pha để thực hiện phương pháp khí dung cho phù hợp.

Máy khí dung hô hấp được sử dụng khá phổ biến. Các chỉ định sử dụng máy bao gồm: cơn hen cấp tính, suy hô hấp, thở rít thanh quản, cần làm loãng đờm trước khi thực hiện điều trị, không có khả năng sử dụng bình xịt định liều, các loại thuốc cần dùng chưa có bình xịt định liều, cần dùng kháng sinh dạng hít liều cao để kiểm soát hoặc điều trị tình trạng nhiễm trùng kéo dài.

Ứng với mỗi loại bệnh và mức độ nặng – nhẹ, chuyên gia sẽ có chỉ định sử dụng thuốc khí dung khác nhau cho bệnh nhân. Cụ thể là:

• Bệnh nhân viêm mũi – xoang – họng dị ứng có biểu hiện hắt hơi, nghẹt mũi, sổ mũi,... thường được dùng thuốc xông dạng corticoid, chống phù nề, sung huyết. Nếu người bệnh có nhiễm khuẩn, bội nhiễm có thể phải sử dụng phối hợp thêm kháng sinh;
• Các trường hợp bị co thắt khí quản, phế quản do bệnh hen suyễn, viêm phế quản cấp, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính,... cần dùng phương pháp khí dung với loại thuốc phù hợp để làm giãn phế quản, giúp bệnh nhân dễ thở;
• Khí dung và thuốc phù hợp được sử dụng làm loãng đờm cho người mắc bệnh phổi;
• Xông khí dung bằng nước muối cho trẻ bị viêm tiểu phế quản do tắc đờm nhớt để làm loãng đờm, giúp trẻ dễ ho và tống đờm nhớt ra ngoài;
• Dùng tinh dầu từ lá khuynh diệp, bạc hà, sả, lá chanh, lá tía tô,... với máy khí dung để sát trùng, làm thông mũi – họng, giảm triệu chứng cảm cúm, giúp người bệnh dễ chịu hơn.

Một số người bệnh nghĩ rằng sử dụng phương pháp khí dung càng nhiều thì càng mau chóng khỏi bệnh. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn tới khí dung quá nhiều và phụ thuộc thuốc, gây tổn hại lâu dài cho phổi (vì phần lớn thuốc khí dung là corticoid, sử dụng quá liều có thể gây tác dụng phụ vô cùng nguy hiểm).

Cụ thể: Các loại tinh dầu hay ống hít làm thông mũi bán sẵn không được dùng cho trẻ sơ sinh hay trẻ nhỏ (dưới 18 tháng tuổi) vì có thể gây ức chế hô hấp. Các loại thuốc dạng dung dịch để khí dung có nhóm aminoglycosid không được sử dụng cho những trẻ chưa biết nói vì có thể gây ngộ độc ốc tai, dẫn tới điếc. Người lớn cũng không được lạm dụng bừa bãi khí dung vì sẽ gây nghiện và giảm khứu giác.

Bên cạnh đó, ngay cả với bệnh hen, nhiều chuyên gia cũng không khuyến khích khí dung ở nhà. Lý do vì khi khí dung nhiều, người thân của bệnh nhân sẽ không biết được dấu hiệu bệnh nặng lên, lúc phát hiện thì đã nguy kịch. Ngoài ra, một biến chứng của việc xông mũi họng là gây phản xạ co thắt phế quản ngay lúc đó. Đặc biệt, thủ thuật này có quy định chặt chẽ về chống nhiễm trùng: Mỗi một lần khí dung phải thay bộ dây. Tuy nhiên, nhiều gia đình chỉ dùng một bộ dây qua nhiều lần sử dụng và đôi khi gây hại cho sức khỏe người bệnh.

Cách sử dụng máy khí dung chuẩn như sau:

• Dùng ống nhỏ giọt hoặc ống tiêm sạch lấy một lượng nước cất hoặc nước muối sinh lý 0,9% (theo liều lượng được chuyên gia chỉ định) vào cốc đựng thuốc. Nếu dùng thuốc đã pha sẵn thì không cần pha thêm;
• Dùng ống tiêm sạch hoặc ống nhỏ giọt lấy một lượng thuốc (theo liều lượng được chuyên gia chỉ định) cho vào cốc đựng thuốc với nước muối hoặc nước cất. Nếu có thuốc pha sẵn thì dùng ống tiêm lấy theo lượng thuốc được chuyên gia chỉ định;
• Nối mặt nạ hoặc ống thở vào cốc đựng thuốc;
• Đặt mặt nạ lên mặt, chỉnh dây cột cho vừa khít hoặc đưa ống thở lên;
• Thở chậm và sâu bằng miệng (hít sâu, ngưng lại khoảng 1 – 2 giây rồi thở ra) cho tới khi hết thuốc trong cốc đựng (trung bình mất khoảng 10 – 20 phút). Trong thời gian này, người bệnh cần tập trung hít thở sâu để thuốc đi vào phổi.

• Luôn đọc kỹ tên thuốc, chỉ sử dụng loại thuốc theo đúng liều lượng và thực hiện khí dung theo đúng chỉ định của chuyên gia. Ví dụ tự ý sử dụng thuốc giãn phế quản salbutamol có thể gây một số tác dụng phụ như hồi hộp, run tay, lo lắng, đau ngực, tăng huyết áp, co thắt phế quản...
• Mỗi máy phun khí dung đều có kèm theo mặt nạ hoặc ống ngậm. Dùng ống ngậm sẽ đưa lượng thuốc đến phổi nhiều hơn dùng mặt nạ. Tuy nhiên, việc sử dụng ống ngậm đòi hỏi phải có sự hợp tác tốt từ người bệnh nên không dùng cho trẻ dưới 5 tuổi. Khi sử dụng mặt nạ cần áp sát vào mặt để tránh thuốc đọng lại trên mặt hoặc thoát ra ngoài;

• Chọn thời điểm khí dung thích hợp: tránh thời gian ngay trước hoặc ngay sau bữa ăn, có nhiều hoạt động trong gia đình;
• Tạo môi trường yên tĩnh: Việc thực hiện khí dung thường kéo dài 10 – 20 phút. Trong thời gian này, người bệnh cần tập trung hít thở sâu để thuốc đi vào phổi nên cần tạo một môi trường yên tĩnh, duy trì sự bình tĩnh không lo lắng, bất an;
• Lưu ý tới các tác dụng phụ: sử dụng máy phun khí dung có thể gây ra một số tác dụng phụ tại chỗ bao gồm ho, khàn giọng, kích thích niêm mạc hầu họng, nhiễm nấm vùng hầu họng hoặc kích thích da mặt nếu sử dụng mặt nạ. Hầu hết các tác dụng phụ này đều có thể tránh được bằng cách súc miệng và rửa mặt bằng xà bông sau khi phun khí dung.

Việc bảo quản máy phun khí dung đúng cách giúp tránh được nguy cơ hư hỏng máy, hạn chế vấn đề nhiễm khuẩn vào phổi. Một số lưu ý người dùng cần nhớ khi vệ sinh, bảo quản máy khí dung là:

• Sau khi dùng: Tháo mặt nạ (hoặc ống thở miệng) và cốc đựng thuốc khỏi ống dẫn nhựa. Rửa mặt nạ (hoặc ống thở miệng), cốc đựng thuốc, ống tiêm (hoặc ống nhỏ giọt) dưới vòi nước rồi đặt lên khăn sạch, để khô. Cuối cùng, lắp các bộ phận trở lại vào ống dẫn, bật máy chạy khoảng 10 – 20 giây để làm khô phía trong;
• Không đặt máy vào nước;
• Không rửa ống dẫn bằng nhựa;
• Mỗi tuần nên rửa mặt nạ (hoặc ống thở miệng), cốc đựng thuốc, ống nhỏ giọt (hoặc ống tiêm) bằng nước ấm với xà bông, sau đó rửa lại bằng nước sạch. Sau đó, người dùng làm khô phía ngoài và phía trong như trên, thỉnh thoảng lau mặt ngoài máy bằng khăn ẩm.

Khuyến khích phụ huynh chỉ sử dụng một dây và một mặt nạ cho một bé để đảm bảo về mặt vệ sinh cũng như phù hợp với kích cỡ của trẻ. Ngoài ra, trong quá trình xông mũi - họng bằng máy, nếu phụ huynh nhận thấy có dấu hiệu bất thường cần đưa trẻ đi khám hoặc liên hệ với chuyên gia ngay. Mặc dù việc sử dụng tại nhà sẽ có nhiều thuận lợi cho bé và phụ huynh nhưng ba mẹ cần phải trang bị kỹ lưỡng cách sử dụng trước khi dùng cho bé.

Với những chia sẻ trên đây, chắc hẳn bạn đã hiểu rõ về công dụng của máy khí dung trong việc hỗ trợ các bệnh lý hô hấp cho trẻ. Ngoài ra, các bạn cũng cần ghi nhớ một số lưu ý khi sử dụng để đảm bảo mang lại hiệu quả tốt nhất cho bé. Đồng thời, giúp ngăn chặn các tình huống phát sinh ngoài ý muốn.